Yerebatan Sarnıcı Müzesi

Yerebatan Sarnıcı Müzesi




Öyküsü Su Seslerine Karışan 1500 Yıllık Bir Mekan
Sultanahmet’te bulunan Yerebatan Sarnıcı, 542 yılında Bizans İmparatoru
Justinyen tarafından At Meydanı’nın diğer tarafında bulunan Büyük
Saray’ın su ihtiyacını karşılamak üzere yaptırılmıştır.

Fetihten sonra yaklaşık yüzyıl süreyle sarnıcın varlığı fark edilmemiş;
ancak bodrumlarında su biriktiren ve deliklerden sepet sarkıtarak balık
tutan insanların varlığının anlaşılmasıyla keşfedilmiştir. Osmanlı
döneminde onarılarak kullanılan sarnıcın giriş kısmındaki evler
1940’larda belediye tarafından istimlak edilerek, giriş için düzenli bir
bina yapılmıştır.

1985-1988’de Büyükşehir Belediyesi geniş ölçüde bir temizlik ve
onarımdan geçirilen sarnıçtaki su ve dipteki çamur birikintisi
boşaltılmış, temizlenmiş, batıdaki ucuna kadar uzanan bir iskele
yapılmış, ayrıca kuzeydoğu köşeye de bir platform inşa edilmiştir.

Yerebatan Sarayı olarak adlandırılan sarnıç içten 145 metre uzunluğunda
65 metre genişliğindedir. Yaklaşık 9800 metrekarelik bir alanı
kapsamaktadır.Her bir dizide 28 tane olmak üzere 12 sıra sütun tuğla
kemerleri ve bunların desteklediği tonozları taşır. Toplam sayıları 336
olan sütunlardan 8’i kuzey bölümde Örme kılıf içine alınmış, güneybatıda
37 sütun, etraflarını çeviren bir dolgu duvarın içinde kalmıştır.

Son restorasyonda içi kuru olmasına rağmen sarnıca tekrar su geldiğinden
bugün hala 1-2 m arasında su bulunmaktadır. Halen İstanbul Kültür ve
Sanat Ürünleri Ticaret A.Ş. tarafından işletilen Yerebatan Sarnıcı’nda
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin çeşitli kültür etkinlikleri
gerçekleştirilmektedir.

İstanbul`un görkemli tarihsel yapılarından biri`de Ayasofya`nın
güneybatısında ve biraz ilerisinde bulunan Basilika Sarnıcıdır. Bizans
imparatoru I. Justinianus (527-565) tarafından yaptırılan bu büyük yer
altı sarnıcı, suyun içinden yükselen ve sayısız gibi görülen mermer
sütunlara bakılarak halk arasında yerinde yerinde bir deyimle "Yerebatan
Sarayı" olarak isimlendirilmiştir.

Sarnıcın yerinde daha önce Genç Roma çağında muhtemelen III-IV.yy`da
yapılmış olan, ticari ve hukuki işlerde, bilim ve sanat faaliyetlerinde
büyük bir Basilika kullanılıyordu. 476 yılında çıkan bir yangında
tamamen harap olduktan sonra ılius tarafından yeniden yaptırılan ve
tekrar bir yangın felaketine uğrayan ve 532 yılında şehri kasıp kavuran
Nika isyanında, Basilika`nınmermer heykeli vardı. Eski kaynaklar bu
yerde yüzü sütunlu revaklarla çevrili üstü açık bir avlu su Ayasofya`ya
dönük belirtmiştir. Hz. Süleyman`ı elini çenesine Hz. Süleyman`nın bronz
heykelinin bulunduğunu dayamış vaziyette,kendi eserinden çok daha güzel
olan hayretle temaşe ettiğini gösteren bu heykel Ayasofya`yı daha sonra
imparator kaldırılmıştır.

Bilindiği gibi ısrail hükümdarı I. Basilius (867-886) tarafından Hz.
Süleyman`ı kendi adına Kudüs`te yaptırdığı mabet yeryüzünde Ayasofya`ya
gelinceye kadar yapılmış olan mabetlerin en güzeli en muhteşemi olarak
biliniyordu. Daha sonra imparator Basilius`un sözü geçen heykeli
eridikten sonra kendi heykelini koydurduğu söylenmektedir. ımparator
Justinianus yangına uğramış olan büyük basilika`nın yaklaşık 532
yılında, rivayetlere göre 7.000 kölenin çalıştığı bu sarnıcı inşa
ettirmiştir. Ve sarnıç ismini yakınındaki ılius Basilika`ndan almıştır.
Basilika Sarnıcı`nın suyu ımparator Valens tarafından (368) yılında
yaptırılan 971 m. uzunluğundaki Valens (Bozdoğan) kemeri ile ımparator
Justinianus`un yaptırdığı 115.45 m. uzunluğundaki Mağlova Kemeri
yardımıyla şehre 19 km. Mesafede Belgrat ormanlarındaki Eğrikapı su
taksim merkezinden gelmektedir.

Basilika Sarnıcının planı yüzyılımızın başında Alman Deniz Altıcıları
çıkarmıştır. Buna göre uzunluğu 140 m. genişliği 70 m. diktörtgen
biçimde bir alanı kapsayan dev bir yapıdır. 52 basamaklı taş bir
merdivenle inilen bu sarnıcın içerisinde her biri 9 m. yüksekliğinde 336
sütun bulunmaktadır. Birbirine 4.80 aralıklarla dikilen bu sütunlar,
her sırada 28 tane 12 sıra meydana getirirler. Suyun içerisinde yükselen
bu sütunlar uçsuz bucaksız bir ormanı hatırlamakta ve ziyaretçiyi
sarnıca girer girmez etkilemektedir. Sarnıcın tavan ağırlığı haç
biçiminde tonozlar yuvarlak, kemerler vasıtasıyla sütunlara
aktarılmıştır, çoğunluğu daha eski yapılardan toplandığı anlaşılan ve
çeşitli mermer cinslerinden granitten yontulmuş sütunların büyük bir
kısmı tek parçadan, bir kısmıda üst üste iki parçadan oluşmaktadır. Bu
sütunların başlıklarında yer yer farklı özellikler taşır. Bunlardan 98
adedi Corinth üslubu yansıtırken bir bölümünde Dor üslübunu
yansıtmaktadır.Sarnıcın tuğladan örülmüş 4.80 m. kalınlığındaki
duvarları ve tuğla döşeli zemini Horasan harcından kalın bir tabakayla
sıvanarak su geçmez hale getirilmiştir. Toplam 9.800 m2 bir alanı
bulunan bu sarnıç yaklaşık 100.000 ton su depolama kapasitesine
sahiptir. Sarnıçtaki sütunların, köşeli veya yivli biçimde olan birkaç
tanesi hariç büyük çoğunluğu silindir biçimindedir. Bu sütunlar
içerisinde üzeri oyma ve kabartma halinde Tavuz Gözü, Sarkık Dal,
Gözyaşı şekillerinin tekrarıyla süslenmiş olanı özellikle dikkati çeker.
Bu sütun Bizans devrinde "Farum Tauri" denilen bugünkü Beyazıt
meydanında kalıntıları bulunan IV. yy. zamanına ait büyük Theodesiusun
(379-395) zafer takındaki sütunları benzeridir.

Ziyaret Gün ve Saatleri:Haftanın yedi günü 09.00-18.30 saatleri arasında
ziyarete açıktır.

Yerebatan Sarnıcı Bilet Fiyatları: TC Vatandaşları: 3 YTL, Yabancı
Turistler: 10 YTL.