erzincan türbeleri

Erzincan, Kemah İlçesinde Gülabi Bey Camisi’nin güneyinde, Abdülbaki
Ertuğrul’un evinin bahçesinin içerisinde bulunan bu türbe, halk
tarafından “Midilli Baba Türbesi” diye isimlendirilmiştir. Gülabi
Baba’nın kim olduğu ve nereden geldiği konusunda hiçbir bilgiye
ulaşılamamıştır.

Midilli Baba Türbesinden günümüze duvar kalıntıları ile yarım kubbeye
ait bir bölüm gelebilmiştir. Harap ve perişan bir durumdadır.Türbenin
bir girişi ve mumyalık bölümü olduğu sanılmaktadır. Ancak bu da kesinlik
kazanamamıştır.


Kalem Yakup Türbesi (Kemah)

Erzincan, Kemah ilçesinin 3 km doğusunda, Kemeryaka yolunun sağ
tarafındaki mezarlığın bulunduğu tepededir. Bu türbeye halk “Kelem Yakup
Türbesi” ismini yakıştırmıştır. Burada gömülü olan kişinin Sultan
Melik’in büyük kardeşi olduğu rivayet edilmektedir. Bu mevki ile
mezarlığa “Kelem Yakup“ ismi de yakıştırılmıştır. Söylentiye göre bu
kişi kendisine bir türbe yapılmasını istememiş ve ölümünden sonra da bu
türbe yapılmıştır. Söylentiye göre Hacı Bayramı Veli Kemah’a geldiği
zaman, bu zatın ermiş olduğunu söylemiş ve türbesini ziyaret etmiştir.

Türbenin etrafı duvarla çevrili yerdeki mezarların defineciler
tarafından kırılmış, türbenin etrafı kazılmıştır. Türbenin alt tarafına
mescit olarak küçük bir bina yapılmıştır. Bugün mescidin çatısı çökmüş,
duvarları yıkılmıştır.


Melik Gazi Türbesi (Kemah)

Erzincan, Kemah ilçesinin 500 m. kuzeyinde, Fırat Nehri’nin kıyısındaki
kayalık tepenin bulunduğu yerdeki mezarlıkta Melik Gazi’nin Türbesi
bulunmaktadır.

Selçuklu hükümdarı Alpaslan’ın Anadolu’nun fethi için görevlendirdiği
komutanlardan Melik Gazi Erzincan, Kemah, Divriği ve Şarki Karahisar’ı
l070-l080 yıllarında ele geçirmiştir.Bunun ardından da bu bölgede
Mengücek Beyliğini kurmuştur.

Melik Gazi’nin türbesi Mengücek Beyliğinin ilk merkez olan Kemah’ta
yapılmıştır. Melik Gazi’nin vakfiyesinde bununla ilgili olarak:

“...ben emr-i Hak ile sultan-ı amil oldum, layık bil adil tuttum ve
Erzurum, Erzincan,Kemah ve Diyarbekir vilayetleriyle kalelerini
fetheyledim ve kafirlerin ciğerlerini yaktım ve kılıç vuran padişahtır
ki (Mengücik ) Gazidir: Cenab-ı Hak ruhunu şad ve kabrini pürnur
eylesin. Bundan sonra ben Kemah Kalesi civarına yerleştim ki o civar
Fırat nehri kenarındadır ve hududu şu vecih iledir ki nehri mezkur kale
ile mesken arasında geçer ...” yazılıdır.
.
Mengücek Gazi’nin ölüm tarihini açıklayan bir belgeye rastlanmamakla
beraber, ondan sonra Beyliğin başına 1118’de geçen oğlu Emir İshak’ın
hükümdarlığının başlangıcı dikkate alındığında Melik Gazi’nin aynı
tarihte öldüğü ortaya çıkmaktadır

Mengücek Gazi’nin Türbesi sekizgen planlı iki katlı olup türbenin
altında bir mumyalık bulunmaktadır. Türbenin üzeri piramidal bir külah
ile örtülmüştür.Türbe taş temeller üzerine tuğladan yapılmıştır.
Sekizgenin kenarları dikdörtgen çerçeveler içerisine alınmış,
köşelerdeki payelerle de dışa çıkıntı yapmıştır. Külahın alt kısmı ile
gövdenin üstüne tuğla mozaiklerle, küfi yazılı kitabeler
yerleştirilmiştir. Türbenin içerisi horasanlı harç ile sıvanarak
silindirik gövdeye dönüştürülmüştür.

Türbenin girişi küçük bir portal şeklindedir. Sivri kemerli alınlığı,
geometrik geçmelerle süslenmiş, altına da bir satırlık küfi yazılı
kitabe yerleştirilmiştir. Buradaki köşe sütunlarının üzerine oturan
alınlık kemeri, bir daire bir baklava olmak üzere tuğla mozaiklerle
bezenmiştir. Sırsız tuğlalar arasındaki alçı dolgu süslemeler ve firuze
çinilerle görkemli bir görünüşü olan kapı kırık kemer içerisine
alınmıştır. Buradaki sırlı tuğladan küfi yazılı kitabede “...Elmerhum,
es said, eş-şehid, el Gazi “ yazılıdır.

Giriş kapısının altında bulunan bir kapıdan merdivenle mumyalığa
inilmektedir.Mumyalığın üzerinde de iki satırlık Farsça bir kitabe
bulunmaktadır:

“Dünya durdukça o Mengücek Sultan tarafından aydınlatılacaktır.”

Mumyalığın üzerindeki zemin katının bir bölümü mescit durumuna
getirilmiştir. Burada Melik Gazi’nin sembolik sandukası bulunmaktadır.
Kümbetin duvarları içten silindirik olup buraya siyah mürekkeple Farsça
ve Arapça iki kitabe yerleştirilmiştir. Buradaki Arapça kitabede
Behramşah’ın Kılıç Aslan’ın kızlarından birisi ile evlenmiş olduğu
belirtilmiştir. Mumyalık kısmında üst katı taşıyan sekizgen bir paye ile
beş eşit parçaya bölünmüştür. Duvarlar 80 cm. yüksekliğe kadar taş
örmelidir. Mumyalığın üzeri basıktır. Melik Gazi’nin mumyası zaman zaman
açıldığından bozulmuştur. Ayrıca burada beş mezar daha bulunmaktadır.

Türbede bulunan bir diğer kitabede ise;

“Melik Alim, adil, teyid olunmuş, mansur, muzaffer; din ve dünyanın
yardımcısı, İslam ve Müslümanların koruyucusu, Selçuk oğulları ve
Mengüciklerin iftiharı eb-ul Feth Selçuk Şah bin Behram-Şah bin Davut
bin İshak.O Mengücik idi.Allah onu nimetleri ve gufranıyla gark ede”
yazılıdır.

Melik Şah Türbesi Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından l991 yılında
onarılmıştır.


Ali Baba Türbesi (Kemah)

Erzincan, Kemah ilçesindeki Gülabi Bey Camisi’nin 200 m. güneyinde,
Haydar Hana Çeşmesi’nin karşısında, evlerin arasında Ali Baba Türbesi
bulunmaktadır.

Türbenin kime ait olduğu kesinlik kazanamamıştır. Burada gömülü olan
kişi ile ilgili halk arasında yaygın bir söylenti vardır:

Burada gömülü olan kişi ezan vakti Fırat Nehri kıyısına bir şişe içki
ile gidermiş. Bundan ötürü halk da ona ”Gavur Ali” dermiş. Bir gün
Erzurumlu bir kişi haç için Hicaz’dayken rahatsızlanmış ve yardımına
biri gelmiş yardım etmiş. Hastalanan kişinin hali vakti yerinde imiş.
Yardıma gelen kişiye “Bu iyiliğinin karşılığında sana ne yapabilirim”
demiş.
O da, “Ben Kemah’lıyım. Memleketimde beni Gavur Ali olarak bilirler.
Öldüğümde beni bir yerlere atıverirler, sen gel bana bir mezar yap,
başka da bir şey istemem. Öldüğümde sana verdiğim şu bir tel saç sana
malum edecektir” demiş. Hakikaten bir gün Erzurumlu o ermiş zatın vefat
ettiğini anlamış ve doğruca Kemah’a gitmiş. Ali Baba’yı sormuş. Önce hiç
kimse, burada böyle ermiş biri yok ama Gavur Ali diye bir sarhoş öldü
yakınlarda. Onu da falanca yere attık, zira yaramazın tekiydi o
demişler. Hacı adam onlara bütün yaşadıklarını tek tek anlatmış ve hemen
beni oraya hava yastığıürün demiş... Ona mütevazı bir türbe yaptırmış
ve halk da Onun ermiş bir kişi olduğunu anlamış. Meğer Gavur Ali denilen
kişi beş vakit namazını Kabe’de kılan birisiymiş. İçki şişelerini de
bari bir kişiyi kurtarayım diye, her gün alır ve Fırat’a dökermiş.

Günümüzde türbe harap olmuştur. Moloz taştan türbenin üzeri çatılı olup
bir de alemi varmış.



İskender Baba Türbesi (Kemah)

Erzincan Kemah ilçesinde, Mektepönü Mahallesi’nde, Fikri Erol isimli bir
kişinin özel bahçesi içerisinde İskender Baba’nın türbesi
bulunmaktadır. Türbenin kime ait olduğu ve ne zaman yapıldığı konusunda
bilgiye kaynaklarda rastlanmamıştır.

Bugün pek belli olmayan türbe iki bölümden meydana gelmiştir. Bu
bölümlerden birisi eskiden küçük mescit olarak kullanılmıştır. Buradan
küçük bir girişle geçilen iç odada yan yana iki adet mezar varmış.
Günümüzde ilk bölümün kubbesi çökmüş ve içerisine taş toprak dolmuştur.
Diğer bölüm ise yıkıntıya dönüşmüştür.


Tugay Hatun Kümbeti (Kemah)

Erzincan Kemah İlçesi Çarşı Mahallesi’nde Gülabi Bey Camisi’nin 100 m.
kadar güney batısında özel bir kişinin mülkiyetindeki bahçe
içerisindedir. Tugay Hatun, Hüdabende Mehmet’in eşidir. Sultan Mehmet
Harbende’nin Kemah’a ne zaman ve niçin geldiği ve karısı Tugay Hatun’un
Kemah’a niçin geldiğine ve burada ne kadar yaşadığına dair hiç bir kayıt
yoktur

Tugay Hatun Kümbeti’nin XIII.yüzyılda Mengücek Beyliği Döneminde
yapıldığı sanılmaktadır.

Türbe kesme taştan, iki katlı silindirik gövdeli olup üzeri piramidal
bir külah ile örtülüdür Türbenin özenli bir taş işçiliği vardır. Kıvrık
dallar, Rumiler, Selçuklu geçmeleri, örgüler bitkisel motifler,
palmetler dört dizi halinde türbenin gövdesini sarmıştır. Ayrıca çatı
boyunca, palmetlerden oluşan bir korniş de yapıyı çevrelemektedir. Kapı
kenarları ile saçaklarda zengin bir bezeme görülmektedir.

Giriş kapısının da görkemli bir taş işçiliği bulunmakta olup, üzerinde
kitabesi vardır. Kapı kenarları ve saçakları çok gösterişli bir işleme
tekniği ile süslenmiştir. Alt katı dört sütun ve dört tane yarım
kubbeden meydana gelmiştir.

Kitabe:

“La İlaheillallah Muhammeden Resulahüllah. Haza; İmaret El-Merhume
Hatun. Bint-i Tabrama”.

Türbenin altındaki mumyalık haç planlı olup üzeri kubbe tonoz ile
örtülüdür. Türbe günümüzde onarılmıştır.


İsimsiz Türbe (Kemah)

Erzincan, Kemah ilçesinde Melik Gazi Türbesi’nin 100 m. batısında ve çok
harap bir durumda olan türbenin kitabesi bulunmadığı gibi kaynaklarda
da ismine rastlanmamış, kime ait olduğu anlaşılamamıştır.

Türbe sekizgen planlı, iki katlı ve mumyalığı olan bir yapıdır. Türbenin
batı yönünde giriş kapısı bulunmaktadır. Mumyalık bölümü hatıl ve
pervazlarla belirtilmiş, üzeri basık bir tavanla örtülmüştür. Günümüze
gelen kalıntılardan yuvarlak gövdeli ve konik külah ile örtülü olduğu
anlaşılmaktadır. Moloz taştan yapılan türbenin içeriye doğru genişleyen
iki penceresi içerisini aydınlanmaktadır. Günümüze harap bir durumda
gelmiştir.


Behramşah Türbesi (Kemah)

Erzincan Kemah ilçesinin kuzeybatısında, Karasu’ya egemen kayalıklar
üzerinde Melik Gazi Kümbeti’nin yanındadır. Yapım tarihi kitabesi
olmadığından bilinmemektedir. Bununla beraber XIII.yüzyılın başlarına
ait olduğu sanılmaktadır.

Türbe kesme taştan, giriş kapısı tuğladandır. Anıtsal kapısında sırlı
tuğla ve mozaikler birlikte kullanılmıştır. Ayrıca kırmızı tuğla ve
firuze mozaik çiniler de girişi ve türbeyi daha görkemli bir konuma
getirmiştir. Türbenin üzeri biri tromplu, diğeri de pandantifli olmak
üzere iki kubbe ile örtülmüştür. Üst örtü dıştan piramidal koni
biçimindedir.

Birbirleri ile bağlantılı iki kare mekandan meydana gelen türbenin ana
kapısı ve penceresi orijinaldir. Türbe 1971 yılında onarılmıştır.


Gülcü Baba Kümbeti (Kemah)

Erzincan Kemah’ta Taşboğası Mevkiinde yüksek bir tepe üzerindedir.
XIII.yüzyılın ilk yarısında Gülcü Baba adına yaptırılmıştır.

Türbe kesme taştan iki katlıdır. Altta mumyalık denilen mezar odası,
üstte de sandukanın bulunduğu kısım vardır. Sekizgen planlı olup, içten
kubbe, dıştan da konik bir çatı ile örtülmüştür.

Türbe 1971 yılında onarılmış ve bu arada, önceden tuğla olan piramidal
çatı kesme taştan yapılmıştır.


Mama Hatun Türbesi (Tercan)

Erzincan Tercan İlçesinde bulunan Mama Hatun Türbesi, 1192’de ölen
Saltuklu Prensesi Mama Hatun adına yaptırılmıştır. Mama Hatun Saltuklu
Beyliğinin başına ll91’de geçen II.İzzeddin Saltuk’un kızıdır.

Türbenin kitabesinde yalnızca mimarının ismi okunmaktadır. Saltuklu
Devleti’nin 1202 yılında yıkıldığı dikkate alınacak olursa bu türbe
l192-1202 yılları arasında yaptırılmış olmalıdır. Türbenin mimarı
Ahlatlı Ebu’n-Nema bin Mufaddal’dır.

Kümbetin yanında kervansaray ,hamam ve bir de mescit bulunmaktadır.
Böylece kümbet adeta bir külliye konumundadır.

Mama Hatun Türbesi, dilimli gövdesi, onu kuşatan duvarları ile
Anadolu’da benzerine rastlanmayan, mimari yapısı ve planı ile kendine
özgün bir yapıdır. Bununla beraber bazı yönleriyle de Ahlat kümbetlerini
andırmaktadır. Sarıya yakın kesme taştan iki ayrı bölüm halindeki
türbe, son derece itinalı bir işçilikle yapılmıştır. Bölümlerden biri
türbe diğeri de onu çevreleyen duvarlardır.

Türbenin ortasındaki ana bölümü yuvarlak bir kuşatma duvarı çevirmiştir.
Çevre duvarı 2.50 m. kalınlığında, 13.50 m çapındadır.Yüksekliği 10.50
m.dir. Türbenin kuşatma duvarının içerisine sivri kemerli on üç derin
niş açılmıştır. Bu nişler büyük olasılıkla daha başka lahitlerin buraya
konulması için düzenlenmiştir. Bu duvarlardan daha da yüksek olan
köşelerinde ince uzun sütunçelerin yer aldığı çevre duvarının
batısındaki portalin solundaki küçük nişe bir çeşme yerleştirilmiş,
sağına da merdivenin girişi yerleştirilmiştir. Giriş portali yuvarlak
kemerli olup, yonca yaprağı biçiminde bir niş içerisine
yerleştirilmiştir.Girişin üzeri mukarnas dolgular, geometrik motifler,
dilimli rozetler ve düğüm motiflerine son derece ahenkli olarak burada
yer verilmiştir.

Abidevi görünüşlü, kare kaide üzerindeki kümbet çevre duvarlarının
ortasında iki katlı olarak yer almaktadır. Yuvarlak türbenin üst
köşeleri pahlanarak sekizgene dönüştürülmüştür. Mama Hatun’un gömülü
bulunduğu kare planlı mumyalık kısmına dört basamaklı bir merdivenle
inilmektedir. Bu bölümün üzeri çapraz tonozla örtülmüştür. Burada ayrıca
on bir mezar bulunmaktadır. Mumyalığın üzerindeki mekan 13.15 m.
çapındadır. Üzeri tonoz örtülüdür. Üst kat mescide ayrılmış olup yedi
basamakla buraya çıkılmaktadır. Türbenin içerisini aydınlatan
mazgalların çevresi üzüm salkımları ve rozetlerle bezenmiştir.

Türbenin silindirik gövdesinin üzeri dilimli konik bir külah ile
örtülüdür. Bu külah kümbetin gövdesi ile tam bir uyum içerisindedir.


Hıdır Abdal Sultan Türbesi (Kemaliye)

Erzincan Kemaliye ilçesinde bulunan Hıdır Abdal Sultan Türbesi
XIII.yüzyıla tarihlendirilmekle beraber yapım tarihi kesinlik
kazanamamıştır. Sonraki dönemlerde yapılan eklerle orijinalliğinden
kısmen de olsa uzaklaşmıştır.

Hızır Abdal Sultan Hacı Bektaşi Veli’den feyz almış ve bugün türbesinin
bulunduğu yerdeki Ocak Köyü’nde bir Bektaşi dergahı kurmuştur. Bu türbe
Selçuklu ve Osmanlı mimarisinin yapı sanatını yansıtmaktadır. Kesme
taştan yapılan türbede Hıdır Abdal Sultan gömülüdür.