tunceLi

GENEL BİLGİLER



Yüzölçümü: 7.774 km²



Nüfus: 133.143 (1990)



İl Trafik No: 62



Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat bölümünde yer alan Tunceli İli,
kuzeyde ve batıda Munzur Dağları ile Karasu Irmağı, doğuda Bingöl
Dağları ve Peri Suyu, güneyde Keban Baraj Gölü ile çevrilidir. Belirgin
doğal sınırlarla kuşatılmış olan il toprakları, doğuda Bingöl ve Elazığ,
güneyde Elazığ, batı ve kuzeyde Erzincan illeriyle komşudur. 2000 Yılı
Nüfus Sayımı sonuçlarına göre toplam 93548 kişilik nüfusa sahip olan
Tunceli , aynı zamanda Türkiye’nin en az nüfusa sahip ilidir. Tunceli,
7774 km2 yüzölçümü ile Türkiye topraklarının % 1’ini kaplamaktadır.
Tunceli yöresinde ilk çağlardan beri pek çok uygarlık yaşamıştır. Orta
Çağdan kalma ve bugün hala iyi durumda bulunan Pertek kalesi ve Munzur
Vadisi Milli Parkı görülmeye değer güzellikleridir.



İLÇELER:



Tunceli ilinin ilçeleri; Çemişgezek, Hozat, Mazgirt, Nazımiye, Ovacık,
Pertek ve Pülümür'dür.



Çemişgezek: İlçe Tunceli’nin batısında yer almakta olup, İl’e 117 km.
uzaklıktadır. 877 km² alana sahip olan İlçenin rakımı 953 m.dir. Tunceli
ile olan ulaşımı Pertek üzerinden karayolu ile sağlanır. Ancak ulaşım
daha çok Elazığ İli üzerinden olup Elazığ-Çemişgezek arasındaki
karayolunun bir kısmının Keban Baraj Gölü üzerinde olması nedeniyle
feribotlarla sağlanmaktadır.



Hozat: Hozat; kuzeyinde Ovacık, doğusunda merkez ilçe, güneyinde Pertek
ve batısında Çemişgezek ilçeleriyle çevrilidir. İlçenin denizden
yüksekliği 1520 m. olup, yüzölçümü 804 km.²dir. İlçe merkezi Tunceli’ye
96 km. uzaklıkta bulunmakta olup ulaşım il merkezine ve Elazığ’a Pertek
karayolu üzerinden sağlanır.



Mazgirt: Tunceli iline 40 km. Elazığ iline 100 km. uzaklıkta olan
Mazgirt ilçesi, Tunceli-Elazığ Karayolunun 10 km. kuzeyinde yer
almaktadır.



Nazımiye: Eski ismi Kızıl Kilise olan Nazımiye ilçesi 553 km² alanla,
İl’in en küçük ilçesidir. İl’e uzaklığı 36 km. olup, denizden yüksekliği
1550 m. dir.



Ovacık: Tunceli’nin kuzeyinde yer alan Ovacık’ın ismini dağların
arasında yer alan 74 km2’lik ovadan aldığı sanılmaktadır. 1538 km² alanı
ile ilimizin arazi yönünden en büyük ilçesidir. İl merkezine 65 km
uzaklıkta bulunan İlçeye ulaşım Munzur Suyu ile birlikte devam ederek
ilerleyen ve Munzur Vadisi Milli Parkı içerisinde yer alan eşsiz doğa
manzaralarıyla dolu karayolu üzerinden sağlanmaktadır.



Pertek: İl merkezinin güney kısmında yer alan Pertek ilçesinin, doğusu
ve güney sınırı tamamen Keban Baraj Gölü ile çevrilidir. Kuzeyinde
merkez ilçe ve Hozat, batısında ise Çemişgezek ilçesi ile sınırlanır.



Pülümür: Tunceli merkezinin kuzeydoğusunda yer alan ve 1505 km2’lik
yüzölçümüne sahip olan İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 1650 m dir.
İl merkezine 65 km uzaklıkta bulunan ilçeye Pülümür Vadisi ve Pülümür
Çayı boyunca uzanan ve aynı zamanda Tunceli’nin Erzincan ili ile olan
bağlantısını sağlayan karayolu üzerinden ulaşılır.



NASIL GİDİLİR?



Karayolu: Tunceli, güneyden Elazığ, kuzeyden Erzincan ve Erzurum
illerine bağlayan devlet karayolu üzerindedir.



Otogar Tel : (+90-428) 212 48 59



Havayolu: Tunceli’ye en yakın havaalanı, kent merkezine yaklaşık olarak
120 km. uzaklıkta yer alan ve iç hatlara hizmet veren Elazığ
Havaalanıdır.



GEZİLECEK YERLER



Kaleler



Pertek İlçesindeki Pertek Kalesi Mengüçlüler döneminde inşa edilmiştir.
Bugün Keban Baraj Gölü altında kalan ve bir ada görünümünde olan kale
sivri bir kayanın üzerinde kurulmuştur. Selçuklular zamanından kalan
kale, Osmanlılar zamanında onarılmıştır.



Mazgirt İlçesinde Urartu dönemine ait pek çok kale kalıntısı
bulunmaktadır. Bunlar Malazgirt Kalesi, Dedebağ, Kaleköyü ve Sağman
Kaleleridir.



Cami ve Türbeler



Tunceli'de bulunan Yelmaniye Cami, Ulukale Cami, Baysungur Cami, Çelebi
Ali Cami, Sağman Cami, Hamidiye Medresesi Osmanlı dönemine, Eltihatun
Cami ise Akkoyunlu dönemine ait eserlerdir.



Uzun Hasan ve Eltihatun Türbeleri Akkoyunlu dönemi eserleridir.



Mağaralar



Çemişgezek ilçesindeki İn Mağaraları Urartu dönemine ait olup, kaya
mimarisi örneğini oluşturmaktadır.



Yaylalar



Tunceli topraklarının % 25'ini oluşturan platolar, ilin orta ve kuzey
kesimlerinde yayla turizmine yönelik potansiyel yaratmaktadır. Bitki
örtüsü, doğal çevre değerleri, manzara olanakları, ulaşım durumu ve
diğer turizm kaynaklarına yakın olma unsurları bir arada
değerlendirildiğinde, yayla turizmi potansiıeli açısından Merkez ilçede
Gözen Köyü, Sarıtaş, Gökçek, Karagöl ve Alacık yaylaları; Pülümür
ilçesinde Sağlamtaş, Karagöl, yelekli, Dereboyu, Dağbek ve Çakırkaya
yaylaları; Ovacık ilçesinde Koyungölü, Burnak, Eğripınar, Paşadüzü,
Gözeler ve Mollaaliler yaylaları öne çıkmaktadır.



Milli Parklar



Tunceli - Munzur Vadisi Milli Parkı



Yeri: Tunceli ili



Ulaşım: Doğu Anadolu Bölgesinde Tunceli ili sınırları içinde yer alan
Munzur Vadisi Milli Parkı Tunceli'ye 8 km. uzaklıktadır.



Özelliği: Karasu ve Murat çöküntüsü alanları arasında yükselen Munzur
Dağlarının jeolojik yapısı, metamorfik , volkanik ve tortul kayaçlardan
meydana gelir. Kuzeyde 3300 metreye kadar yükselen bu dağlık alan Mercan
ve Munzursuyu vadileri ile büyük ölçüde parçalanmıştır. Mercan
vadisinin 1.60 metreden yukarı kesimlerinde buzul gölleri, dağlardan
Ovacık düzlüğüne gelindiğinde kaynayan gözeler, vadi boyunca dökülen
küçük şelaleler Milli Parkın peyzajında ilgi çekici örnekleridir.



Milli Parkta tepeler ve yamaçlar meşe ormanları ile kaplıdır. Vadi
tabanında ise ceviz, kızılağaç, dişbudak, karaağaç, çınar, kavak, sögüt
ve çalı türlerinden meydana gelen zengin bir bitki örtüsü görülür. Sarp
ve dik yamaçlar ise çıplaktır.



Yaban Hayatı;kurt,tilki, ayı, kınalı keklik gibi türlerin yanında
dağkeçisi , çengel boynuzlu dağkeçisi , vaşak, susamuru, çil keklik,
keklik kaya kartalı gibi nadir türlerin de barınmasına imkan
sağlamakta;Munzur Vadisi ve Mercan suyunda bol miktarda alabalık
bulunmaktadır.



Parkta görevlilerin göstereceği yerde kamp kurmak,piknik yapmak ,sportif
balık avcılığı, yürüyüş ve dağcılık yapılabilir.



Görülebilecek Yerler: Mercan Vadisinin yukarı kesimlerinde buzul
gölleri, dağlardan Ovacık düzlüğüne inildiğinde kaynayan gözeleri ve
küçük şelalesi görülmeye değer güzelliktedir.



Mevcut Hizmetler ve Konaklama: Milli Parkta kamp kurulup,piknik
yapılabilir. Sportif balık avcılığı, yürüyüş ve dağcılık yapılabilir.
Çadırla konaklanabilir..



Sportif Etkinlikler



Rafting: Tunceli sınırları içerisinde akıp giden Munzur, Pülümür ve Peri
suları gerek debileri, gerekse akış hızları itibari ile rafting (kano)
sporu yapmaya oldukça elverişli sulardır.



Doğa Yürüyüşü: Ovacık ilçesinin kuzeyindeki Munzur sıra dağları ile
ilçenin güneyindeki meşelik tepeler, İlin kuzeydoğusunu kaplayan ve
yüksekliği 3292 metreye varan Karasu-Aras dağları ile Bağırpaşa dağları
dağcılık ve doğa yürüyüşü sporlarına olduğu kadar kayak için de
uygundur.



COĞRAFYA



Tümüyle Fırat Havzası içerisinde kalan İl, doğal sınırlarla kuşatılmış
yüksek bir bölgedir. Doğu Toros Dağlarının uzantıları doğu-batı yönünde
uzanarak ilin kuzeybatısını, kuzeyini ve kuzeydoğusunu hemen hemen
bütünüyle kaplar. Bu dağlar aşılması güç sıralar oluşturduğu için
Tunceli, Türkiye'nin doğu ucunda Iğdır Ovasından başlayıp Erzincan
Ovasına kadar uzanan verimli çöküntü alanıyla bütünleşememiştir. Bu
dağlar, yer yer hem yüzey sularıyla aşınarak hem de akarsular tarafından
derince oyularak yüksek platolara dönüşmüştür. Vadiler çok dar ve dik
olup vadi tabanlarında ovalar oluşmamıştır.



Güneyden kuzeye ve batıdan doğuya yükselen il topraklarının % 70'ini
dağlar, % 25'ini platolar, % 5'ini ovalar ve düzlükler oluşturmaktadır.



Tunceli İlinin genel iklimi, yazları sıcak ve kurak, kışları yağışlı ve
soğuktur. Yağışlar genellikle sonbahar ve ilkbahar aylarında yağmur, kış
aylarında kar şeklinde olmaktadır.



TARİHÇE



Tunceli'nin, Çemişgezek ilçesinin güneyinde yer alan Keban Baraj Gölü
altında kalan Pulur (Sakyol) Höyüğünde 1968-1970 yılları arasında
yapılan kazılarda elde edilen bulgular, yöreye Kalkolitik Çağda (İ.Ö.
5500-3500) yerleşildiğini göstermektedir. Pulur'da bulunan Höyükte
yapılan kazılarda kale görünümünde evlere, ocaklara, dibeklere, çeşitli
öğütme araçlarına, çeşitli hayvan resimlerine, tunçtan yapılmış iğne ve
kazma gibi çeşitli madeni eşyalara rastlanmıştır.



NE YENİR?



Oldukça zengin yemek kültürüne sahip olan Tunceli'nin yöresel yemekleri
arasında Zerefet (Babiko), Sirekurt, Sirepati, Keşkek, Kavut, Patila
unlu yemeklerine örnek verilebilir. Yöreye özgü bitki ve sebze
yemeklerinden, Gulik Yemeği, Mantar Yemeği, Döğme Çorbası, Döğme Pilavı,
Gulik Çorbası, Guriz Yemeği ile kurutulmuş sebze yemekleri sayılabilir.
Geleneksel yöresel tatlılar arasında Helva, Dut Tatlısı, Aşure, Pancar
tatlısı, Kabak Tatlısı, Heside (sulandırılmış Dut pekmezi, un ve
tereyağı) ile baklava yer almaktadır.



NE ALINIR?



Birbirinden maharetli genç kızlar tarafından dokunan ve üzerinde yöreye
özgü desenlerin işlendiği yer yaygısı türü olan “Cicim” ve çanta olarak
kullanılabilecek “Heybe” hediyelik eşya olarak dükkanlarda
satılmaktadır. Pülümür dağlarında yetişen birbirinden enfes kokulara
sahip çok sayıda değişik çiçeklerden arıların toplamış olduğu özlerle
yaptıkları katkısız doğal “Pülümür Balı” tüketim ve hediye amaçlı olarak
alınabilir.



Munzur Milli Parkı Vadisinde bulunan dağlarda tamamen doğal ortamında
kendi başına yetişen çeşitli dertlere derman tek dişli “Ovacık
Sarımsağı” Ovacık ilçesi ile il merkezindeki dükkanlarda satışa
sunulmaktadır.



Tunceli’nin yüksek dağlarındaki otlaklarda yetişen değişik otlarla
beslenen hayvanların sütünden yapılan Türkiye’de meşhur dağ kokulu
“Şavak Peyniri” Türkiye’nin her tarafından alıcı bulmaktadır.



LİNKLER



Tunceli İl Turizm Müdürlüğü http://www.tunceliturizm.gov.tr



YAPMADAN DÖNME



Munzur Irmağının kaynağını oluşturan ve 40 gözden oluşan Munzur
Gözelerini görmeden,



“Ağlayan Kayalar”ın yanı başında bir hatıra fotoğrafı çektirmeden,



Munzur Vadisi Milli Parkını, Çemişgezek’te ki “İn Deliklerini gezmeden,



Çemişgezek, Pertek ve Mazgirt İlçelerindeki tarihi kale ve camiler
gezmeden,



Yöreye ait bal ve tulum peynirini almadan,



...Dönmeyin.